Pagina 114 - BCSV, XXXIX, 1

RENA A. SYSKA-LAMPARSKA 114
fonde, ma rimane sempre troppo sopraffatto dal pensiero di Hegel per poter
rendere giustizia a Vico. Per quanto io ne sappia, Hegel non ha mai ricordato
Vico in modo da convincerci che ci abbia pensato. […] Tra i filosofi classici
Vico ci conduce alla realtà più profondamente di Hegel. Vico, unico pen-
satore che ha superato l’intellettualismo e il razionalismo astorico16.
Brzozowski continua:
Vico oggi in Italia non è né apprezzato, né capito. Credo che molti pensa-
tori italiani che sarebbero in grado di riconoscere che il grande solitario italia-
no sotto molti aspetti è il maestro più moderno e più attuale, lo guardano non
senza un certo scetticismo derivato da una sfiducia per i giudizi e la fraseo-
logia di stampo risorgimentale. Ho l’impressione però che questa reazione sia
andata in Italia troppo oltre e che in conclusione non soltanto Mazzini ma an-
che Gioberti o Tommaseo comprendevano meglio la tradizione ed il passato,
che non D’Annunzio, Pascoli o Guglielmo Ferrero, per non parlare di Achille
Loria, Ferri e altri17.
B. SPAVENTA, La filosofia italiana nelle sue relazioni con la filosofia europea, a cura di
G. Gentile, Bari, 1908.
16 «Vico ca¡kowicie genialnie dojrza¡ t¶ sztucznoß ¡ i powierzchownoß¡ kartezjanizmu,
genialnie przeciwstawi¡ mu swoje stanowisko […] do dziß dnia znaczenie ca¡kowite
w ¡asnej jego roli i w¡asnego jego punktu widzenia w filozofii nie jest rozumiane ani
doceniane nawet przez jego wielbicieli. Myßl¶, øe istotnie Pietro Siciliani (Sul
rinnovamento… ) moøe najzupe¡ niej ujå¡ epokowe znaczenie tej myßli – Bertrando
Spaventa, my ßliciel bezwzgl¶dnie genialny (La filosofia italiana…) mówi o Vicu rzeczy
bardzo g¡¶bokie, ale Spaventa pozostawa¡ zawsze pod zbyt wielkå w¡adzå mysli Hegla, by
móg¡ odda¡ ca¡kowit å sprawiedliwoß¡ Vicowi. Hegel, o ile wiem, nigdy nie wspomina
Vica w sposób ßwiadczåcy, øe si¶ nad nim zastanawia¡ . […] Sposród dotychczasowych
filozofów klasycznych jeden tylko Vico prowadzi nas g¡¶biej w konkretnå rzeczywisto ß¡
niø sam Hegel. Vico, jedyny myß liciel, który istotnie przezwyci¶øy¡ intelektualizm i
racjonalizm pozahistoryczny» ( Idee, cit., pp. 288-289, nota).
17 «We W¡oszech nie jest dzisiaj Vico doceniany ani rozumiany. S ådzå, øe wiele
umys ¡ów w¡ oskich, które mog¡ yby zrozumie¡, øe pod wieloma wzgl¶ dami samotnik
neapolitanski jest najnowoczeßniejszym i najbardziej aktualnym mistrzem, zapatruje si ¶
na znaczenie Vica sceptycznie, gdyø wyrobi¡ si¶ w nich bardzo usprawiedliwiony
zreszt å punkt widzenia nieufnoß ci wobec ocen i frazesów z epoki ‘Risorgimento’.
My ßl¶ jednak, øe reakcja ta we Wloszech zasz¡ a zbyt daleko, i øe in summa, nie tylko
Mazzini, ale nawet Gioberti lub Tommaseo wi¶cej zrozumieli i zrozumie¡ byli w stanie
z przesz¡ oß ci, niø D’Annunzio, Pascoli lub Guglielmo Ferrero, nie mówiåc juø o
Achillesie Loria, Paolo Mantegazza, Ferrim et tutti quanti» (ivi, p. 289, nota).